Δήλος: Αναστήλωση Στοάς Φιλίππου Ε΄- Οι απαραίτητες προκαταρκτικές εργασίες και ο μακρύς, επίπονος δρόμος για ένα αποτέλεσμα που αναμένεται να μας δικαιώσει.

Η αναστήλωση ενός οικοδομήματος υψίστης αξίας και σημειολογίας τόσο για την αρχαία όσο και για την σύγχρονη Ελλάδα, είναι μια διαδικασία μακρά και επίπονη. Το αποτέλεσμα όμως δικαιώνει αυτούς που το αναλαμβάνουν, που το υποστηρίζουν και το στηρίζουν αφού μένει ως παρακαταθήκη πολιτισμού για όλους, Έλληνες και ξένους, και για όλες τις επόμενες γενιές.

Η πρώτη, προκαταρκτική φάση της αναστήλωσης της στοάς του Φιλίππου Ε΄στη Δήλο, που αναμένεται στο σύνολό της να διαρκέσει 3 χρόνια, είναι η καταγραφή και ταύτιση των αρχιτεκτονικών μελών που θα ενσωματωθούν στο μνημείο αλλά και αυτών που δεν θα χρησιμοποιηθούν. Το συνολικό μήκος του κτιρίου υπολογίζεται στα 74μ. μήκος και 16μ. πλάτος, ενώ η αρχική του ανέγερση πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 3ου, αρχές του 2ου αι. π.Χ.. Η κ. Δήμητρα Μαυροκορδάτου, επικεφαλής αρχιτέκτονας του έργου, που έχει αναλάβει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, μοιράζεται με προσοχή τις σκέψεις της. Με την ίδια προσοχή που αναλαμβάνει και φέρνει εις πέρας έργα μεγάλης αρχαιολογικής και πολιτιστικής αξίας. Εκείνη βρίσκονταν και στην Καρθαία, όπου μαζί με την αξιόλογη ομάδα αρχαιολόγων και συντηρητών απέσπασαν το σημαντικό βραβείο Europa Nostra 2017.

«Έχουμε κάνει μία πρώτη καταγραφή των αρχιτεκτονικών μελών, έναν απαραίτητο καθαρισμό του μνημείου, το οποίο είχε κυριολεκτικά πνιγεί στα χόρτα και στα βούρλα, και έχουμε καταφέρει να αναδείξουμε αρκετά το μνημείο. Τα αρχιτεκτονικά μέλη έχουν αριθμηθεί και έχουν ταξινομηθεί ανάλογα με το πού θα τοποθετηθούν: Στο μνημείο ή σε ξέχωρο σημείο.  Ωστόσο οι κατάλογοι καταγραφής θα επανεξεταστούν σε μία δεύτερη αξιολόγηση. Στις προκαταρκτικές εργασίες εντάσσεται και ο καθαρισμός ενός σημείου, περίπου 600τ.μ., που βρίσκεται κοντά στη θάλασσα, δυτικά του μνημείου, το οποίο αφού καθαριστεί πλήρως, θα επιστρωθεί με μπετόν και εκεί θα τοποθετηθούν τα αρχιτεκτονικά μέλη τα οποία δεν θα χρησιμοποιηθούν στην αναστήλωση του μνημείου.

Με τη βοήθεια ενός τηλεσκοπικού γερανού, ο οποίος θα παραμείνει στον χώρο για περίπου δύο εβδομάδες, θα προχωρήσουμε στις απαραίτητες μετακινήσεις και ταξινομήσεις. Θα απομακρυνθούν αρχιτεκτονικά μέλη μέσα από τη στοά, τα οποία δεν χρειάζονται, και κάποια άλλα θα έρθουν κοντά στην στοά για να υποστηρίξουν τις επακόλουθες αναστηλώσεις.

Η εμπειρία της Καρθαίας μας δίδαξε ότι είναι απαραίτητη η επιμέρους βιντεοσκόπηση όλων των σταδίων των εργασιών γιατί αυτό θα αποτελέσει και την πιο εύγλωττη τεκμηρίωση της δουλειάς μου, ενώ επιπλέον ένα μονταρισμένο υλικό από λήψεις με κάμερα και drones, θα αποτελέσει μία εξαιρετική «ξενάγηση» των εργασιών που θα υλοποιηθούν σε βάθος 3 χρόνων.

Η επιτόπου καταγραφή των αρχιτεκτονικών μελών ανέδειξε 30 αρχαίους λίθους από τον στυλοβάτη, ενώ η αρχική μας εκτίμηση ήταν ότι υπήρχαν μόλις 2! Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε περισσότερο αρχαίο υλικό για να χρησιμοποιήσουμε στην αναστήλωση. Επιπλέον, στο έργο αυτό θα προχωρήσουμε σε τρισδιάστατη αποτύπωση έτσι ώστε να μπορέσουμε να κατασκευάσουμε το απαραίτητο συμπλήρωμα σε ένα CNC μηχάνημα (μηχάνημα χάραξης και κοπής) και να αποδώσουμε με ακρίβεια το τρισδιάστατο μέλος, μειώνοντας παράλληλα και την επιτόπου δουλειά. Με την καλύτερη δυνατή προετοιμασία θα είμαστε κάθε φορά έτοιμοι για να εφαρμόζουμε με ακρίβεια όσα σχεδιάζουμε. Αρχές Νοεμβρίου θα ολοκληρωθεί το σκέλος των μετακινήσεων. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθούν οι μελέτες για τις πλατφόρμες και το σκέλος των αποτυπώσεων. Την άνοιξη θα ξεκινήσουμε και πάλι επιτόπου υλοποιώντας ό,τι δουλευτεί μέσα στον χειμώνα. Αυτός είναι ο προγραμματισμός…».

Αυτόν τον προγραμματισμό θα παρακολουθούμε και θα στηρίζουμε. Με πίστη στη δουλειά των ανθρώπων που το έχουν αναλάβει και στο εξαιρετικό δυναμικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.

ΔΗΛΟΣ: Αναστήλωση στοάς Φιλίππου Β΄

Ένα νησί –αρχαιολογικό πάρκο ξεκινά να παίρνει «ανάσα».

Η Δήλος στέκει αιώνες αγέρωχη, έρμαιο των ανέμων, λουσμένη στο φως σχεδόν όλες τις ημέρες του χρόνου, αφημένη από ειδικούς και μη, ωστόσο πάντα αξιοθαύμαστη. Τον Οκτώβριο του 2017 η Δήλος ξεκίνησε να ανασάνει και πάλι. Άνθρωποι και μηχανήματα κατέφθασαν στο νησί βάζοντας σε «τάξη» το διασκορπισμένο υλικό των μνημείων που κάποτε φώτιζε τον τότε γνωστό κόσμο.

Στο προκαταρκτικό στάδιο τα αρχιτεκτονικά μέλη αποδείχτηκαν πολλαπλάσια του αναμενόμενου

Τα πρώτα αποτελέσματα από τις προκαταρκτικές εργασίες είναι θετικά αν όχι θεαματικά, αποφέροντας επιστημονικό όφελος κυρίως ως προς τις γνώσεις μας για το σωζόμενο αρχιτεκτονικό υλικό του μνημείου. Έχουν αποψιλωθεί σημαντικές περιοχές του μνημείου και γύρω από αυτό και έχουν ταξινομηθεί, τουλάχιστον προσωρινά, τα στοιχεία που συνθέτουν το αρχιτεκτονικό υλικό, αναβαθμίζοντας έτσι την εικόνα του αρχαιολογικού χώρου, που πριν από τις εργασίες παρουσίαζε εικόνα εγκατάλειψης στις περιοχές αυτές.

Τα αρχιτεκτονικά μέλη που υπολογίζονταν αρχικά αποδείχτηκε ότι είναι πολλαπλάσια κάτι που επιφέρει τροποποιήσεις στα αρχικά δεδομένα του προγράμματος αναστήλωσης της περίφημης στοάς του Φιλίππου Β΄. Οι γνώσεις των ειδικών της αναστήλωσης για το αρχαίο μνημείο εμπλουτίζονται και στα χέρια τους βρίσκεται πολύ περισσότερο αρχαίο «αυθεντικό» υλικό για την τελική φάση της αναστήλωσης, το τελικό αποτέλεσμα της οποίας θα προκύψει με τη χρησιμοποίηση περισσότερων αρχαίων λίθων, θα «κερδίσει» σε αυθεντικότητα και σε αισθητική αρτιότητα.

Ο υπερδιπλάσιος όγκος των αρχιτεκτονικών μελών από αυτόν που αρχικά είχε εκτιμηθεί, αν και μας ενθουσιάζει, έχει «αρνητικές» επιπτώσεις ως προς το αρχικό χρονοδιάγραμμα παράδοσης του έργου και το κόστος που έχει προϋπολογιστεί. Είναι πλέον αυτονόητο ότι θα προκύψουν καθυστερήσεις στην εκτέλεση της αναστήλωσης καθώς αυξάνονται σε όγκο οι προκαταρκτικές εργασίες που αφορούν στην καταγραφή και την ταξινόμηση του μεγάλου αριθμού αρχιτεκτονικών μελών, τα οποία κυρίως εντοπίζονται στο χαμηλότερο επίπεδο της αναστήλωσης, την κρηπίδα και τον τοιχοβάτη –στυλοβάτη, όπου σύμφωνα με την αρχική εκτίμηση θα χρησιμοποιούταν εξ ολοκλήρου νέο υλικό.

Τα 170 αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη που εντοπίστηκαν τώρα μπορούν να ενταχθούν στην αναστήλωση του τοιχοβάτη –στυλοβάτη, όχι ακέραια αλλά συμπληρωμένα με νέο υλικό. Άρα, μειώνεται κατά τι η προμήθεια σε μάρμαρο, προκύπτει όμως η ανάγκη για τρισδιάστατες σχεδιαστικές αποτυπώσεις αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών για την κατασκευή των συμπληρωμάτων και για τη συγκόλλησή τους. Επιπρόσθετα δημιουργείται ένα επιπλέον «πρόβλημα», αυτό της διαχείρισης του αρχαίου υλικού που δεν θα ενταχθεί στην αναστήλωση. Ο πολύ μεγαλύτερος αριθμός των αρχιτεκτονικών μελών από την αρχική εκτίμηση θα πρέπει για να ταξινομηθεί ανά είδος, να διαμορφωθούν περιοχές μεγαλύτερης έκτασης.

Η πορεία της αναστήλωσης μας ενθαρρύνει και φαίνεται ότι ήδη εγείρει το ενδιαφέρον των επισκεπτών για το μνημείο, γεγονός που διαπιστώθηκε από όλους τους ανθρώπους που βρίσκονταν στη νησί κατά τις περιόδους εκτέλεσης των εργασιών στη Στοά. Οι επισκέπτες της Δήλου αντιλαμβάνονταν ότι ένα μεγάλο έργο βρίσκονταν σε εξέλιξη και αυτό δεν μπορούσε παρά να τους κινήσει το ενδιαφέρον, αν όχι να τους ενθουσιάσει.