Η ανασκαφική περίοδος στη θέση Μάντρα στη νησίδα Δεσποτικό διήρκησε από 2 Ιουνίου έως 8 Ιουλίου 2011. Στη θέση αυτή από το 2001 και υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου της ΚΑ’ ΕΠΚΑ Γιάννου Κουράγιου ανασκάπτεται ένα εκτεταμένο αρχαϊκό ιερό αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή των αρχαιολόγων-μελών της επιστημονικής ομάδας -Κορνηλία Νταϊφά, Σπύρο Πετρόπουλο, Θανάση Γκαρώνη -και φοιτητών από το Πανεπιστήμιο της Περούτζια. Παράλληλα, συνεχίστηκε για δεύτερη χρονιά η μελέτη του αρχιτεκτονικού υλικού και των δώδεκα κτιρίων από την αρχιτέκτονα, καθηγήτρια του Πολυτεχνείου του Μονάχου Δρ. Aenne Ohnesorg και τη Δρ. Κατερίνα Παπαγιάννη.
Οι έρευνες πραγματοποιήθηκαν με τη χορηγία του Ιδρύματος Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
Περίληψη ευρημάτων 2011
Η φετινή ανασκαφική χρονιά επεφύλασσε πολλές εκπλήξεις, καθώς εκτός από τα νέα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που ήρθαν στο φως, αποκαλύφθηκαν τμήματα αρχαϊκών αγαλμάτων, τα οποία μάλιστα συνανήκουν με τμήματα που είχαν βρεθεί τις προηγούμενες χρονιές.
Βρέθηκε εντοιχισμένος σε β΄ χρήση ο άνω κορμός αρχαϊκού κούρου -χωρίς το κεφάλι- κομμένος στο ύψος της μέσης. Το γλυπτό είχε τοποθετηθεί ανάποδα στο έδαφος και έφερε δύο μολυδβοχοημένες εντορμίες για την υποδοχή του στροφέα της θύρας. Ήταν σφηνωμένο με μαρμάρινους λίθους για την καλύτερη στήριξη της θύρας και η πίσω επιφάνειά του ήταν επεξεργασμένη με βελόνι, ώστε να εφάπτεται στην πλάκα του κατωφλιού. Ο κούρος έχει το αριστερό χέρι λυγισμένο πάνω στο θώρακα -χαρακτηριστικό γνώρισμα των παριανών εργαστηρίων γλυπτικής του τέλους του 6ου αι.π.Χ. Η αποκάλυψη του κούρου είναι πολύ σημαντική, καθώς είναι μόλις το τρίτο γλυπτό αυτής της ιδιαίτερης κατηγορίας κούρων. Ιδιαίτερα σημαντική για την μελέτη των πολυάριθμων θραυσμάτων γλυπτών που έχουν βρεθεί στο ιερό είναι η διαπίστωση ότι το παραπάνω θραύσμα συνανήκει με τον κάτω κορμό κούρου που είχε αποκαλυφθεί εντοιχισμένος σε τοίχο του Νότιου Συγκροτήματος το 2005! Στο ίδιο γλυπτό πιθανότατα πρέπει να αποδοθεί το κεφάλι κούρου που είχε βρεθεί το 2010.
Επίσης, αποκαλύφθηκαν δύο συνανήκοντα θραύσματα από το αριστερό πόδι αρχαϊκού κούρου φυσικού μεγέθους, σωζόμενο από την φτέρνα έως και την κνήμη. Τα θραύσματα σώζονται σε άριστη κατάσταση και δείχνουν την απαράμιλλη ποιότητα των γλυπτών των παριανών εργαστηρίων. Αυτά συνανήκουν με θραύσμα από το μηρό κούρου που είχε αποκαλυφθεί το 2005! Δίπλα σε αυτά βρέθηκε η πλίνθος της βάσης ενός άλλου κούρου, στην οποία σώζονται τρία δάκτυλα του δεξιού ποδιού. Η προσεχής μελέτη των τριάντα και πλέον μαρμάρινων βάσεων αγαλμάτων θα βοηθήσει στη ταύτιση της παραπάνω πλίνθου και του κούρου με μία από αυτές τις βάσεις.
Τέλος, περισυλλέγη μεγάλη ποσότητα κεραμικής αρχαϊκών, αλλά και γεωμετρικών χρόνων που υποδεικνύει τη χρήση του χώρου ήδη από την γεωμετρική περίοδο.
Για την αρχιτεκτονική:
Η έρευνα επικεντρώθηκε στο τειχισμένο Νότιο συγκρότημα και στο Λουτρό. Αποκαλύφθηκαν έξι νέοι τοίχοι, βαθύτερα θεμελιωμένοι από τους ήδη ορατούς του Νοτίου Συγκροτήματος και κάτω από το λουτρό, γεγονός που αποδεικνύει πως προϋπήρχε αυτών ακόμα ένα κτίσμα χρονολογούμενο στην πρώτη φάση λειτουργίας του ιερού (550π.Χ.).
Η έρευνα συνεχίστηκε στο ναόσχημο οικοδόμημα του τειχισμένου λατρευτικού περιβόλου του ιερού. Διαπιστώθηκε ότι αυτό εκτός από σηκό και άδυτο έχει και πρόδομο αποτελούμενο από πλακόστρωτο διάδρομο, τέσσερις μικρούς χώρους εκατέρωθεν αυτού και κατώφλι μεγάλων διαστάσεων.
Αποκαλύφθηκε η ιδιαίτερα ισχυρή θεμελίωση του στυλοβάτη του ναού (δωμάτια Α1-Α2) αποτελούμενη από μεγάλους δόμους γνευσίου μήκους 2 έως 4μ. τοποθετημένους σε δύο ή τρεις επάλληλες σειρές, συνολικού ύψους 1μ. Ο στυλοβάτης ανήκει στην κιονοστοιχία του ναού που κατασκευάστηκε γύρω στο 500π.Χ. Αυτή έφερε επτά κίονες ύψους 3,80μ.
Στη Βόρεια Πύλη του περιβόλου διαπιστώθηκαν έξι διαφορετικές κατασκευαστικές φάσεις και αποκαλύφθηκαν οι δύο εντορμίες της δίφυλλης θύρας της πρώτης φάσης που χρονολογείται στην αρχαϊκή περίοδο (550 αι.π.Χ).
Τσιμηντήρι: Εργασίες πραγματοποιήθηκαν και στο ακατοίκητο νησάκι Τσιμηντήρι, το οποίο κατά την αρχαιότητα ήταν ενωμένο με το Δεσποτικό, σχηματίζοντας έναν ισθμό, όπως μαρτυρά και ο βωμός της Εστίας Ισθμίας. Διαπιστώθηκε η ύπαρξη πέντε μεγάλων κτιρίων, κτισμένων από μεγάλους δόμους τοπικού δολομίτη, γνευσίου και σχιστόλιθους, αλλά ανασκάφηκε μόνο το ένα, το Κτίριο Α΄.
despotiko_dt_2011
